Naïviteit met ballen

Tien jaar na Parijs: waarom ik nog steeds geloof in vrede.

Op 13 november 2015 zat ik, zoals zovelen, verslagen naar mijn scherm te kijken. Parijs in brand. Onschuldige mensen, acht terroristen, de echo van angst die dagen bleef hangen. Ik schreef toen een lange blog over geweld, pacifisme en de paradox van naïviteit. Met Spinoza, Russell, Popper en Sam Harris als reisgenoten.

Tien jaar later vraag ik me af: wat blijft daarvan overeind? En wat is er veranderd?
Niet zoveel wezenlijks is veranderd. Maar het zaadje van toen is een boom met stevige wortels en breed bladerdek geworden. De vele pogingen om dat beschimpend weg te zetten als naïef of futiel, maken geen indruk meer.

Hier is mijn antwoord aan wie me bestempelt als “Oh gij naïeve kl**t !”

---o0o---

Toen: zoeken naar houvast

Na Parijs probeerde ik te begrijpen. Niet alleen het geweld zelf, maar vooral de reactie erop.

“Angst is de knop die ons geweten uitzet.”
Die knop werd in 2015 hard ingedrukt. Angst werd gerecycleerd in politieke logica: meer wapens, meer controle, maar zelden meer vrijheid.

Ik zocht houvast bij anderen:

• Spinoza: met zijn kijk op “het licht van de eeuwigheid”. Hoe zullen mensen later oordelen over ons?

• Russell: met zijn klassieker de “ethiek van oorlog”, maar evengoed met zijn eigen koloniale blinde vlekken.
• Popper: met de paradox dat een open samenleving intolerantie nooit mag tolereren.
• Harris: met zijn metafoor van de beer, die stelt dat soms bescherming gewoon nodig is. Gewoon feitelijk, zonder emotionele ballast van schuld, en dus ook zonder wraak.

Het waren pogingen om pacifisme niet als week idealisme te zien, maar als een bewuste, rationele keuze. Om mijn intuïtie te onderbouwen met argumenten.

---o0o---

Nu: naïviteit zonder excuus

Tien jaar later is de wereld niet rustiger. Oekraïne, Gaza, en zoveel andere brandhaarden — van Soedan tot de Sahel, van Myanmar tot Haïti. Die lijst blijft echt té lang. Met op de koop toe een bron van onrust en onzekerheid aan de knoppen in de VS. En steevast opnieuw die reflex: geweld als vanzelfsprekende oplossing. Met apologeten die het ongehinderd en schaamteloos mogen uitleggen en verdedigen.

Maar tegelijk zie ik scherper:

• Alles wat ons vooruit brengt – wetenschap, zorg, kunst, samenleving – ontstaat uit samenwerking, overleg, gedeeld inzicht.
• Zelfs legers functioneren alleen dankzij discipline, regels en interne rechtspraak.
• Het “recht van de sterkste” is nooit wat ons werkelijk verder helpt.

De oude boutade, dat oorlog vooruitgang brengt, houdt geen steek. Ze ziet alleen korte termijn, en de eenzijdigheid van de overwinnaar: drastische revolutionaire veranderingen opgelegd door een minderheid. Ze negeert de vernietiging en de onrechtvaardige verdeling van de winst.

Daarom noem ik het vandaag: naïviteit met ballen.
De bewuste, onverzettelijke keuze om geweldloosheid niet te laten wegzetten als kinderlijk, maar als rationeel alternatief.

---o0o---

Met ballen: helder, ondanks de paradox

Geweldloosheid betekent niet dat alle geweld per definitie uitgesloten is.
Dat zou dogmatisch zijn. En laf, want het zou ons ontslaan van de plicht om moeilijke keuzes onder ogen te zien.

Ja, er bestaan situaties waarin geweld gerechtvaardigd is — ter bescherming, om erger geweld te vermijden. Dat laatste omvat ook verzet: “het uitdagen van het onrecht”. Want vragen om vrede is net niet sussen om het status quo te behouden. Rechtvaardigheid is de voorwaarde voor vrede.
Dan blijft wel, dat wie kiest voor dit pad, de volledige bewijslast draagt. De lat voor “gerechtvaardigd geweld” ligt bijzonder hoog. Dan moeten keer op keer de volgende tests voldaan:

• Omkering: geen daden rechtvaardigen op basis van wie ze pleegt. Vriend of vijand maakt geen verschil. Zweep niet op, maar fluit terug: Leer je eigen kamp in toom houden, dat lijkt lastiger, en maakt je niet populair, maar dáár heb je directe impact.
• Proportionaliteit: reacties moeten geweld beperken, niet vergroten. Wraak, of winst zijn ongeldig als beweegreden.
• Burgerbescherming: burgers, zorgverleners, journalisten en hun infrastructuur zijn nooit een legitiem doelwit. Nee, ik zei: “Nooit”
• Transparantie: onafhankelijke waarnemers moeten altijd veilig toegang hebben. Wordt dat geweigerd, dan ís dat al bewijs dat de burgers zelf niet veilig zijn.

Met ballen betekent dat we weigeren ons te verliezen in wollige “het is allemaal complex”-praat. Het ís helder voor wie wil. De rode lijnen zijn er. Ze bestaan. Ze zijn toetsbaar. En wie ze overschrijdt, verdient geen uitvlucht maar veroordeling.

Noem vredesactivisten dan maar naïef, maar het zijn niet wij die wegkijken en de realiteit negeren. Want de waarheid is echt duidelijk:  “Op een dag zal iedereen hier altijd tegen zijn geweest.”  Die zin van Omar El Akkad klinkt als een echo van Spinoza’s eeuwigheidsperspectief. Een belofte, of minstens een uitdaging. Want, dat die dag eraan komt, wil niet zeggen dat we er passief op gaan zitten wachten.

---o0o---

Straks: zingen tegen de barbarij

In 2015 schreef ik vooral over denken. In 2025 ben ik ook gaan doen. Samen, publiek, op pleinen, bij wakes en betogingen. Zoals op 21 september, wanneer duizenden stemmen wereldwijd zingen voor vrede met Sing for Unity.

Is dat naïef? Natuurlijk. Maar het is ook krachtig.

Zoals Lize Feryn zei: “Doen helpt het verdriet beter dan denken.”

De tegenhanger “niets doen” heeft maar één verdienste: het is ontegensprekelijk de meest efficiënte manier om niets te bereiken. 100% efficiënt, maar 0% effectief. Met wat we vandaag zien, en dan met name in Gaza, is dat onaanvaardbaar. Dat zien, en toch niets doen, is óók een keuze. Alleen: niet de mijne.

Met ballen betekent ook jezelf tonen. Niet alleen moreel die rode lijn trekken, maar er lijfelijk op gaan staan. Je punt maken. Niet zwijgen. Luidop. Zingend.

Zingen redt de wereld niet. Maar we doen iets. We doen het samen. En het herinnert er iedereen aan wat deze wereld de moeite waard maakt; de moeite waard om ze te redden. Brutaliteit en geweld doen dat niet. Het is fout, afwijkend, zelfs abnormaal om te denken dat het dat wel doet.

Misschien komt die dag echt ooit: dat mensen terugkijken en zeggen, “Hoe konden ze toen, in 2025, nog steeds denken dat geweld een oplossing was?” Die dag is nog niet gekomen, maar elke kleine daad van weigering om geweld te normaliseren brengt hem dichterbij.

Tot die dag — op weg náár die dag — blijf ik halsstarrig naïef.

Met overtuiging. Met onverzettelijkheid. Mét ballen.

---o0o---

📣 Doe mee met Sing for Unity

Op 21 september 2025, VN-dag van de Vrede, zingen duizenden in koren of losse groepen wereldwijd om 14u lokale tijd voor vrede en verbondenheid.

Bekijk hier het korte inspirerende filmpje: https://youtu.be/N6Z8FbIGfhc?si=NidbQrZN87vA240r

Inschrijven of meer lezen kan via: www.singforunity.com

👉 Meer info & nederlandstalige variant: bit.ly/sing-for-unity-2025-be