Hoera. Welkom op mijn blog. Eindelijk hier?
Het 'klik-aas'-woord van deze tijd staat dan ook uitdagend blinkend in de titel. Je aandachts-reflex, die onderhands nauwkeurig door media en politiek is geconditioneerd, heb je niet onderdrukt. Schaam je daar alvast niet voor.
Heb ik hier wel iets te zeggen? Altijd! Is het niet over het onderwerp zelf, dan toch zeker over al die anderen die het in de mond nemen. Evenmin gehinderd door kennis ter zake. Dus ook mijn mening telt. En nog bedankt voor de aandacht.
Mijn aandacht gaat vooral naar de gemaakte redeneerfouten in het debat. Maar ongetwijfeld zal mijn eigen denkkader over dit onderwerp "De moslim in onze westerse samenleving" doorlekken. Ik weet van mezelf dat ik keihard twijfel. Wees dus bewust: dat vermeende denkkader bij mij schetst zich enkel omdat het botst met dat van jou. Je hoeft evenmin jezelf dát kwalijk te nemen.
De hoofddoek en het straatbeeld
Ooit begon de discussie hier. Bij een mode-kwestie eigenlijk. Even zinnig en onderhoudend als de opkomst van de mini-rok en de bikini. Wie denkt het straatbeeld te moeten bijsturen kan beter voor een modehuis gaan werken.
Ware het natuurlijk niet van de niet te negeren "symboolwaarde" van dit lapje textiel.
Een symbool is, per definitie, iets dat slechts die waarde heeft die we er zelf aan toekennen. Wie er over begint, ontmaskert zichzelf meteen als symbool-ridder.
Te laat voor mij nu. De makkelijkste oplossing "er dan geen waarde aan toekennen" is al na de eerste zin van deze paragraaf geen optie meer. Gelukkig kan men mij alvast geen gebrek aan gevoeligheid of engagement verwijten.
De hoofddoek is namelijk een symbool voor de onderdrukking van de vrouw.
Niet waar. Wel waar. Of niet soms?
De slogan "il est interdit d' interdire" uit de mei '68 beweging is over dit onderwerp de meest zinvolle basishouding. En die geeft meteen beide kanten van het betoog een veeg uit de pan.
Waarom een hoofddoek gaan verbieden als dat niet meer is dan een sociaal - cultureel aanvaarde fatsoensnorm? Mijn dochter heeft een Syrische vriendin wiens moeder steevast zonder hoofddoek door het huis loopt. Maar die meteen opzet als ze de voordeur gaat open doen. Voor haar een kwestie van fatsoen. Voor mij zelfs herkenbaar: ik zie mijn eigen vrouw ook iets aantrekken als ze door de deurbel van onder de douche gecommandeerd wordt. Dat mag zo blijven. Als man word ik trouwens door de heersende fatsoen-normen ook zeer onderdrukkend beperkt in mijn rechten tot vestimentaire expressie: voor mij geen kleedje, topje of hakjes. Maar ik klaag niet. Ik snap al niet dat sommigen dat van vrouwen verwachten, veronderstellen, eisen.
Maar ook: waarom die hoofddoek dan verplichten? Waarom niet: die hard in twijfel trekken en als "betrekkelijk" bestempelen? Op de radio ooit het ontluisterende verhaal gehoord van het technisch atheneum in Antwerpen waar een hoofddoekverbod werd ingevoerd. Voorbij de principiële reactie: "verbod op verbod" was de praktische conclusie na één jaar bijzonder verhelderend. Het had gewerkt.
Zeker, er was de jammerlijke vaststelling dat een aantal leerlingen na het verbod zijn vertrokken (en niet allemaal teruggekeerd). Maar in het verhaal zat ook dit pareltje: Plots konden alle meisjes wel zonder problemen, mee op de jaarlijkse klasuitstap.
Die uitstap was altijd al nuttig in hun opleiding. Ze bracht alleen fatsoenlijke moslim-meisjes-zonder-chaperonne ook voorbij een magisch grens (de regel meet die afstand als halve dagreis per kameel).
In de school ná het hoofddoekverbod was er dus vooraf een mentale keuze gemaakt. Het maakt niet uit hoe meisjes en ouders dat aan zichzelf en elkaar hebben uitgelegd:
- Je opleiding is belangrijker.
- Op (die) school ben je niet (in de eerste plaats) moslim.
- Niemand kan je op uitstap (zonder hoofddoek) herkennen als moslim.
- ...
Die kennis doet niets aan of af aan de resultaten.
Noem het gerust hypocrisie, principiële rekbaarheid of een sterk staaltje van cognitieve dissonantie. Maar onder elk van die labels is dit tjevengedrag nauwelijks van dat van de huisgemaakte "goede katholiek" te onderscheiden. Met die "assimilatie" zit het dus wel snor.
Er mag van beide kanten "symbool" -bewustzijn insijpelen. Samen met wat schouderophalende relativisme. Het is mààr wat het is, dat doekske. Dat besef leeft ook, maar het doet geen kranten verkopen of stemmen oogsten. Het volgende debat wordt dus weer opgeblazen, en uit de barstjes sijpelt enkel polariseren en wederzijds stigmatiseren.
De reflex van "in het stigma hervonden verbondenheid en identiteit" voorspelt dan enkel méér hoofddoeken. En mééŕ toestanden ermee op school. Het verschil wordt dan ook steeds onduidelijker tussen de "mij een zorg" hoofddoeken uit geconditioneerd fatsoen, de "kun je daar mee ophouden" verplichte doeken, en de "eigenlijk heb je ferm gelijk" reactionaire fashion-statements.
Mijn identiteit zet zich af tegen jouw collectief.
Dat "wel eens willen uitdagen van de gevestigde autoriteit" is net niet een gebrek aan respect voor onze waarden: "ontvoogding", "individualisme", "recht op identiteit" en de expressie ervan.
Dat individualisme laat nu alleen jammerlijk los van zijn respect voor het individu. Onszelf gunnen we dat, maar bij elk ander manifesteert het zich uitsluitend als een kluwen van collectieve labels. Enkel zo krijgen we nog vat op onze eigen overtuiging. En die is beter, juister, echter, rechter. Zekerder.
Nuance wordt zó iets wat we enkel nog bij onszelf ontdekken. Uiteraard kunnen we om met 30.000 verschillende Katholiek Kerken (inclusief protestantse), alle op zoek naar hun Eigen Grote Gelijk. Lastiger is het om dat te vertalen naar een gelijkaardige vrijheid tot nuance en zelfexpressie bij de moslimbroeder. Behept met een neiging tot politiek correctheid wordt sedert 9/11 nog net de scheiding gemaakt: de Moslim is ok, maar de Salafist is het probleem. Tot je van iemand die wat dieper graaft mag horen dat ook dát label eigenlijk geen enkele lading dekt. De bange blanke man neemt liever geen risico dan zich deftig te informeren.
Alles van waarde is weerloos.
De hele reeks van Safa Al Ahmad is trouwens een aanrader van formaat. Na beluistering overvalt een treffend gevoel van gemiste kans: waarom overweegt (bijna) niemand in die reeks seculariteit? Dé vanzelfsprekende oplossing toch?
Tot je beseft dat ook die term vaak totaal verkeerd begrepen is. Niet alleen bij ons.
Eerst al in de feiten: Seculariteit is niet gelijk aan on-religieus. Het is wel: dóór neutraliteit ten opzichte van religie een ondersteuning geven aan samenlevingen van anders-, multi- tot niet- godsdienstige deelnemers.
Maar zeker ook qua pretentieuze gelijkhebberigheid: Seculariteit is namelijk niet zozeer dat Groot Verlicht Idee dat is bedacht in de salons van de Wijze Liberale Filosofen. Het is eerder ontluisterend een breed gedragen pragmatische oplossing die zich bij ons heeft opgedrongen na eeuwen bloedige godsdienstoorlogen.
Als waarheid, als doorwrochte en werkende oplossing krijgt het bij mij zo veel meer waarde. Absolute waarde haast. Meer waarde dan de makkelijk afgeroepen eigendomsrechten die we er denken op te hebben. In zinnen die spreken over "onze" waarden die moeten "verdedigd" worden.
Jamaar, we moeten ze toch niet zomaar te grabbel gooien? Neen. Zeker niet!
Niet te grabbel gooien in een populistisch opbod dat leiderschap verwart met een richtingloos "beroep doen op het inzicht van de massa". De valse melodie van de stemmenronselaar op de ritmische echo van de xenofoob.
Niet te grabbel gooien in inhoud door elke kritische zin weg te vlakken in al te makkelijke gemeenplaatsen. Moeilijk gaat ook. Appelleren aan doorzettingsvermogen scoort hoger dan meegaan uit gemakzucht. Terugvinden van sluw vluchtkapitaal is ook moeilijker dan het tegenhouden van een zichzelf aanbiedende vluchteling.
En vooral: Niet te grabbel gooien in zijn essentie. Akkoord, de Verlichting bracht uiteindelijk een terecht geloof in vooruitgang. Maar ze vertrok vooral van een kritisch evalueren van gevestigde waarden.
Hoe wil je iemand verleiden tot de vrucht van je inzichten als je ook de noodzakelijke (zelf)twijfel (zelf) in de kiem smoort?
Alles van waarde is weerloos. - Lucebert
(Gevel in Gent, bron foto)
Waarheid is niet relatief,
met uitzondering van je aanspraak erop.
Laat ons vooral niet denken dat die waarden door een magisch gen of ander bloed-erfrecht vanzelf worden doorgegeven. Nog vóór we ze tegen anderen hebben verdedigd hebben we die 'eigen' waarden dus zelf vakkundig de nek omgedraaid.
Ze verdienen het om uitgelegd en gekaderd te worden. Niet alleen aan "onze" kinderen. Met gepaste bescheidenheid voor de scha-en-schande historiek erachter. Met obligate referentie naar de originele bedenkers. Maar weiger de erfenis van enige superioriteit in idee of bedenker naar jezelf als boodschapper. Uitnodigen tot het inzicht begint niet door de tegenpartij a priori als achterlijk te bestempelen.
Enkel in een open dialoog maken "de waarden" kans om, eventueel subtiel bijgeschaafd, nog waardevoller te worden.
Alleen wie echt twijfelt heeft gelijk. (en kan mij nog overtuigen)
PS(1) Voor de pilarenbijters, waar ik mezelf doorgaans ook toe reken, enkel deze quote ter aanvulling:
Het misverstand dat wetenschap in absolute waarheid handelt, gaat terug op Descartes. [...] Wetenschap moeten we respecteren en serieus nemen, niet verafgoden. Anders is het geen wetenschap, maar religie.De waarheid die voortvloeit uit de wetenschap is altijd voorlopig. [...] Het geloof in de wetenschap overtuigt niet met een beroep op de eigen autoriteit of openbaring, zoals dat in religies gebeurt. De wetenschap daagt ons slechts uit om zelf mee te doen. Het is daarom meer een methode dan een afgebakend geloof. [...]Goede wetenschap verheft zelfkritiek tot dogma.
- Rutger Bregman, De geschiedenis van de Vooruitgang.
[ pagina's 278 - 279 (in 7de druk)]
PS (2): Wegens nu al te lang heb ik voorbehouden voor opvolgende sessies:
- de verkleving van dimensies en
- de ironie van de slachtofferrol.
update: laat ontdekte stevig vrouwen-debat over doeken op je hoofd leggen.
update: (voor mezelf) bovenstaande gaf op een verloren maandag aanleiding tot deze fijne heen en weer:
update: (uit deemoed) Mathias Somers , 3 maand later, in De Morgen, zegt het een stuk duidelijker: "het gaat over de afkomst".
update: (voor mezelf) bovenstaande gaf op een verloren maandag aanleiding tot deze fijne heen en weer:
update: (uit deemoed) Mathias Somers , 3 maand later, in De Morgen, zegt het een stuk duidelijker: "het gaat over de afkomst".
