En, 2016, wat hebben we (dit jaar) geleerd?

Op een moment dat we met z’n allen goede voornemens debiteren, ben ik nog heel hard aan het proberen om mijn hoofd rond het vorige jaar te krijgen.  Traag van aanleg.

Wat blijft plakken zijn alvast deze inzichten:

1. Het ongelijk heeft ongelijk.
2. Het gaat niet over jou (noch mij)
3. Relevant zijn is een werkwoord.
4. Kijken helpt. Verder dan de neus lang is.

Het ongelijk heeft ongelijk

Op de nacht van de vrijdenker in Gent bracht Richard Wilckinson zijn verhaal over inkomensongelijkheid.

De korte variant daarvan staat gewoon on-line, het fijne inzicht kost je 15' van je tijd (ter herinnering je hebt net een heel nieuw jaar gekregen, dus het kan er vanaf!)

Zelfs de persdienst van een regeringspartij kan die conclusie niet in grafieken verstoppen: maatschappelijke problemen van zowat elke soort zijn duidelijk gekoppeld aan inkomensongelijkheid.  De cijfers en methode zijn niet tegen te spreken.

Ook niet door de schouderophalende "heb ik toch zelf geen last van" elite: vanaf minuut elf legt mijnheer Wilckinson uit dat ook de hogere klassen uit samenlevingen met grotere inkomensgelijkheid hun voordeel doen (tov die uit meer onevenwichtige samenlevingen)

Bottom line (laatste minuut) We hebben dus echt een nuttig werktuig om heel wat maatschappelijke problemen weg te werken: het volstaat de inkomensongelijkheid onder controle te houden: echt iedereen wordt er beter van.

Er is trouwens ook geen reden om het probleem in België als afgehandeld te beschouwen. Hoe goed het hier al is: we zijn niet de beste van de klas, dus er blijft ruimte voor ambitie.  En veel belangrijker: in de jaren 70-80 hadden we (samen met zowat heel de wereld) de inkomensongelijkheid beter onder controle. Dus het kan wel. Enkel nog durven en doen.

(Voor wie graag doorzoekt: die tijdsgrafieken zaten niet in de TED talk, maar vind je wel via de andere links en kernwoorden.)

Kunnen we daarom afspreken dat we dát cijfer en niet langer irrelevante metrieken als de compleet onvergelijkbaar nietszeggende BNP per capita e.d. regelmatig onder de aandacht brengen?

Zo zie ik dan de wereld waar we allemaal zomaar samen op gegooid worden met al onze verschillen, wensen en mogelijkheden. We doen ons best (of iets minder) en verzamelen uiteindelijk zo elk een deeltje van de koek.  Maatschappijtje spelen op een duurzame manier mag dan zeker wat "geluksarbitrage" in de mix brengen.

Het spel heeft me namelijk ook maar die kaarten gedeeld die er op dat moment voor handen waren. En het overduidelijk overschot aan geluk (als ik eerlijk ben) dat ik daarbij heb gehad gooi ik met plezier in de pot.  De pot, die door herverdeling het spel voor iedereen leuk en boeiend houdt.  De pot, die me ook de geruststelling geeft dat er voor mij gezorgd wordt als de kansen keren.

Het gaat niet over jou (noch mij)

Om bovenstaand principe wat draaiend te houden kiezen we zo nu en dan een nieuwe spelleider.

Helaas wordt dat verkozen worden tegenwoordig een doel op zich.

Bijna dagelijks zie, hoor, lees ik interventies van politici waarvan ik steeds weer denk: "Ga eens uit de weg, man/vrouw", "Je blokkeert het licht",  en "Werk nu eens (gewoon) voort ipv te vertellen hoe fantastisch..."

En kijk niet zo angstvallig je likes, retweets en trending topics na.

Ik heb - echt waar - mateloos respect voor mensen die vandaag nog een politiek ambt opnemen en ondanks de hardheid en vereiste transparantie in de mallemolen van de partijpolitiek stappen.  De hele incentive die uitgaat van het "herverkozen worden" trek ik dus al spontaan in twijfel. Al goed dat zij er wel voor gaan.  Maar de manier waarop ze die beloning denken te moeten verdienen?  Waarom is niet gewoon duidelijk dat het ons enkel om onze spelvreugde gaat?  

Vertelt het iets dat de fake accounts op twitter (FWIW: foute beschuldiging, correcte observatie) die meesurfen op de trending topics niet te onderscheiden zijn van het blatende klapvee? Die zijn wel minder virtueel dan gedwee. Kijk, een zoekertje: Aandacht-zoekende bot zoekt aandacht-strelende twitter-aanhanger.  A match made in heaven!

Dus nee, het gaat niet over jou. Het gaat over het spel. Over het spel laten werken voor de spelers. Niets zo storend als de te duidelijk aanwezige arbiter.

Bij de oude kapper in de buurt in Oostende hing een bordje "Praat niet over jezelf, dat doen wij wel als je weg bent.

Zo’n wijsheid leest dan snel als achterklap, kwaadsprekerij. Terwijl het net ook niet over jou gaat als er al eens een punt van opbouwende kritiek wordt gemaakt.  Noteren, proberen bijsturen en gewoon voortdoen, alsjeblieft.

Niet: meteen de stekels op en terugslaan vanuit de vermoede persoonlijke aanval of intentieproces. We hebben je net verkozen op basis van je allerbeste bedoelingen: daar gaan we bij de eerste tegenslag niet aan twijfelen hoor.

We kennen en beleven tenvolle het Scheermes van Hanlon:

“Never attribute to malice what can be adequately explained by stupidity”

Ik wil maar zeggen: het gaat echt niet over jou.

En nee, ook niet over "de jouwen". De stekelvarken-verdedigingsreflex meteen uitbreiden naar alle leden van je kudde hoort hier helemaal bij.  Het cluster-denken dat wordt afgebakend door de officiële partijlijnen staat haaks op de intellectuele eerlijkheid die van een Verkozene des Volks mag worden verwacht. Bij sommigen onder ons wordt helaas de drempel van haalbare nuance dan nóg overschreden door het aantal partijen. Voor hen bestaat op het meta-niveau gelukkig de links-rechts polarisatie!  Maar ook zonder gespleten persoonlijkheid ben ik heel vaak net zo links als dat ik rechts ben, mocht nog duidelijk zijn wat dat dan betekent.

Rechts en Links zijn zinloze begrippen. Behalve voor schoenen en voorrangsregels. Maatschappelijk denken verdient beter.

Het gaat dus ook niet over je clubje. En helemaal niet over “hoe je draagt”. (links of rechts)

Relevant zijn is een werkwoord

Het zou bijvoorbeeld bij omkering dan wel eens wat meer over wij, de mensen, mogen gaan.  

Als je de opinies en eindejaarslijstjes van 2016 afloopt, vind je niets dan ongeloof over deze vreemde onbegrijpelijke wereld.  De onthechting is troef: de (door media) geschetste verzameling van alle individuen lijkt helemaal niet op wat elk individu in zijn dagelijkse realiteit als zijn samenleving echt ervaart.  Dat valt namelijk best mee. Ziedaar, de optimisme-kloof zoals geschetst door Rutger Bregman: "Het gaat goed met mij, maar de rest van de wereld gaat om zeep".

Je zou voor minder wereldvreemd worden.

Dit jaar (ik was weer laat) heb ik geleerd dat de pers als "selectiemaker" van het voorgeschotelde beeld vooral rangschikt op basis van afwijking.  De afwijkende 95% percentiel haalt het net, en mag gepubliceerd. Op voorwaarde dat we er (snel) een titel (korter en misleidender dan de 140 limiet) bij vinden om het  klikvee' naar de 'adbait' te lokken.

Die brave klikkers zelf leven in de ruime marge van pakweg drie standaardafwijkingen (dat is al behoorlijk divers) van de normale meningen en reflexen. En ze blijven daar ongehoord. Ongehoord!

Het bangelijke inzicht van dit jaar was dat die groep dat grotendeels aan zichzelf te danken heeft. Kijk hier eens naar:

Afgelegde weg en getoonde aanpak van dame Gabriel schetsen niet meteen iemand waar ik heel lang en heel ver mee samen op reis ga. (En trek de boodschap los van de onderhuidse moslims-aanval als dát dreigt op je zere teen te gaan staan) Maar haar punt over niet relevante stille goedbedoelende meerderheden is er wel eentje die aankomt.  

Andere mens, andere verwoording. Misschien komt het zo wel binnen dan:

“The most common way people give up their power is by thinking they don't have any.” --Alice Walker

Blijft natuurlijk dat zo'n brave maar diverse massa dan niet plots vergeet om ook met minderheden rekening te houden. Met een beetje open geest past het aandacht te hebben voor wat out of the box ideeën, opinies en oplossing.  Indachtig de wijze woorden van Mark Uytterhoeven:

Het is niet omdat je met veel ongelijk hebt dat je plots gelijk hebt. 

Je wilt een goed idee niet gemist hebben omdat ze uit onverwachte hoek komt.

Maar van dat gevaar zijn we echt ver van af: breed gedragen maar stilgezwegen goede ideeën raken nooit voorbij die ene consensus te veel: "Maar wat kunnen wij daar nu aan doen, meneer?"

Kijken helpt. Verder dan de neus lang is.

(Toegegeven: Wie mij kent, kent natuurlijk ook mijn fysiologisch voordeel in deze.)

Wat de quote van Uytterhoeven er gemakshalve niet bij vertelt: de effectieve beslissing wie er nu eigenlijk wel gelijk had / heeft / zal hebben, valt helemaal niet vandaag.

De dagelijkse mening-soep met vermicelli van gelijkhebberij wordt nodeloos heet opgediend. Niemand merkt ondertussen dat de hoofdschotel (koud of warm) de echte verrassing brengt.

Volgens (nog een quote) Bill Gates zijn we als soort telkens weer onnodig de mogelijke schommelingen in de branding van de komende twee jaar aan het (dramatisch) overschatten, terwijl we de onstuitbare tsunami aan trends over tien jaar niet eens zien aankomen, en dus onderschatten.

Relevant bezig zijn is dus ook een kwestie van de juiste vragen en topics te herkennen en daar aandacht aan te geven.

Het milieu is er zo eentje.  De aankomende "automatiseren nieuwe stijl" (AGI) zeker ook. Boeiende uitdagingen en ontwikkelingen, ik gok nu al dat het heel wat spelregels drastisch verandert.

En halfweg die overschatte waan (2 jaar) en onderschatte disruptie (10 jaar) zitten wij dan met onze institutionele (4-6 jaar) legislaturen.  Het enige wat overduidelijk met die planningshorizon samenvalt is de verkiezingen.

Vandaar ook dat in die kringen gegoocheld wordt met cijfers die binnen die periode best op te smukken zijn, maar verder eigenlijk weinig relevant zijn.

Het zo geprezen BNP is daar dus eentje van. Weinigen beseffen wat mee in dat cijfer zit opgenomen:

• de erelonen van twistende vechtscheidingsadvokaten
• kosten aan opgeklopte veiligheidsniveaus
• schattingen van misdaadomzetten en prostitutie (toch in NL)
• alle verkochte diesel, sigaretten, drank, ...
• ...

Kortom: voor elk wat wils! Ongeacht je eigen strekking moet je dus wel volmondig instemmen met een drastische daling van het BNP in dát jaar dat de ondeugd van jouw voorkeur helemaal is weggewerkt!

En dan is er plots het verslag van het bezoekje van Bill Gates aan het Nieuwe Witte Huis (aka The Trump Tower)  

Persoonlijk voel ik hier een intelligentiekloof tussen de partijen. Zo subtiel dat ze vast belachelijk oneerlijk is in de feiten. Dus ja: Bill Gates haalt zijn schouders op.

Die schouders steekt hij ondertussen onder een project met een planningshorizon van 50 jaar.  Een periode die buiten zijn eigen levensverwachtingen valt. Laat staan buiten (zelfs twee) ambtstermijnen van heer Trump.

Klasse. Leiderschap, en visie, beste verkozenen, ziet er dus zo uit.

Ze zijn er dus wel. Ze komen alleen niet altijd evenwaardig in beeld in de zevende dag.

Dromen zijn in het nadeel recentelijk, maar ik zie een immense electorale winst voor die (niet-partij) lijst die de juiste cijfers (zoals inkomensongelijkheid) in het oog houdt. Die eerlijk en hard werkt aan een fijn spel voor iedereen. Dat doet met een positieve attitude over de komende legislaturen heen. Een inzet garanderen, ongeacht de uitkomst van de tussentijdse verkiezingen.  

Droom of niet: de plaats van die lijst is alvast vacant.

En als afsluiter, de nieuwjaarswens waar ik me graag toe verplicht:

Aan (onder meer) de goedbedoelende meerderheid, bij deze een goed zicht op de vele jaren die mogen komen, gevuld met de gepast afgedwongen relevantie, en ontzettend veel speelplezier.

Aan 2017, het hoeft volgend jaar niet zó leerrijk te zijn.

*update*: De wekelijkse column van Paul De Grauwe in DeMorgen was net paar dagen na deze blog redelijk extra onderbouw van de punten hierboven: Hoelang zal de politiek de ongelijkheid nog ontwijken?
*update*: Cijfers en methode van Wilckinson worden wel degelijk ook tegengesproken (hoe kon het anders) - Zie http://spiritleveldelusion.blogspot.be/