Het Recht op Rationeel Pessimisme ~ De Parabel van de Bergbeklimmer // @destandaard @mboudry

Dit artikel is spontaan uit de pen gerold op Zaterdag 13 april en is vrijgegeven als gratis (no paywall) bijlage van De Standaard van die dag.  Een aanvullende paragraaf op het artikel "Alle soorten pessimisten hebben ongelijk" (link zonder paywall) van @MBoudry

-oOo-

Pessimisme in goede tijden is paradoxaal begrijpelijk én verrassend rationeel.  Hoe beter je het hebt, hoe meer je bewust bent van wat je allemaal kunt verliezen.  Hoe hoger je positie op de berg, hoe mooier het uitzicht, maar ook: hoe groter de kans dat je hoogtevrees gaat opspelen.

Ja hoor, blijf vooral helemaal zen en Buddha, maar kijk misschien toch beter niet langs de wand naar beneden.

En omgekeerd: enkel op de bodem van de Hel, is de optimistische leuze "The only way is up" een onbetwiste, tautologisch absolute zekerheid.

-oOo-

Optimisme is ontegensprekelijk een gezelliger aanvulling op contentement: Ja, het is nu goed, beter dan ooit zelfs; maar we hebben het hardnekkig recht (c.q. de morele plicht) te blijven zoeken en te geloven in "nog beter".

Toch heeft de pessimist op het feestje niet helemaal ongelijk: het verwoorden van "potentieel verlies" is rationeel verdedigbaar. Het is begrijpelijk om dat bewustzijn om te zetten in voldoende voorzichtigheid. Het is ook niet in conflict met een appreciatie van hoe goed het nu is. Het is gewoon goed advies:

De bergbeklimmer die  een onbekende hoogte bereikt voorziet best even een veilig verzekerend anker in de rotsmuur voor hij genoegzaam rondkijkt, genietend van het bereikte resultaat. Daarna kan hij in volle vertrouwen en met gerust gemoed weer toegeven aan de rusteloosheid van het zoeken naar het volgende hoogterecord.  De soloklimmer die dit in de wind slaat is "onnodig roekeloos".

-oOo-

Ondanks hun stellige beeld ervan is de effectieve toekomst van zowel de optimist als de pessimist nu nog onbekend; en daarom zijn hun versies erover beide samen waar. Ze bestaan in een soort quantumtheoretische superpositie van even grote waarschijnlijkheid. De golffunctie van waarschijnlijkheden valt enkel samen met de realiteit die we willen door zelf actie te nemen: bewust te kiezen voor het duurzaam verankeren van de vooruitgang die we hebben bereikt. Enkel zo verzekeren we de richting van de vooruitgang: "Altijd beter!"